Σεπτέμβριος 2006
Προβλήματα και προοπτικές της σύγχρονης δημοκρατίας κάτω από την οπτική γωνία της παγκοσμιοποίησης
 Από ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΠΡΕΒΕΖΑΝΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ

 

 

 

 

 

1.Η Εξελισσόμενη Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

2. Περί Συμμετοχικής Δημοκρατίας

        Αρχές ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ 

oΑρχή της ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

oΑρχή της ΕΓΓΥΤΗΤΑΣ

oΑρχή της ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

oΑρχή της ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

oΕιδικό πρωτόκολλο Ευρωπαϊκής Κοινότητας

     9. Η Δημοκρατία στην σύγχρονη Ελλάδα

 

   10.  ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

 

 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

 

 Η Εξελισσόμενη Δημοκρατία στην Ε.Κ.

 

Η δημοκρατία, όπως  πρέσβευε ο Αριστοτέλης είναι αγώνας από την πλειοψηφία του λαού για την αδελφική εξίσωση των ελευθεριών όλων των πολιτών, όπου τα εισοδήματα των «φτωχών» να είναι επαρκή, ώστε η ελευθερία τους να μην απειλείται.

Σήμερα, οι τεχνολογικές δυνατότητες, προσφέρουν οικονομικές επιλογές και ευκαιρίες που ξεπερνούν τα όρια των εθνικών κρατών και αφορούν πλέον μια ενιαία παγκοσμιοποιημένη αγορά. Δημιουργούνται εθνικά κράτη, που μέσω δημοκρατικών θεσμών επιτρέπουν τη συμμετοχή στη διαμόρφωση της πολιτικής και των αποφάσεων που επηρεάζουν όλες τις οικονομικές μονάδες.

Υπάρχει ανάγκη δημιουργίας, αξιόπιστων υπερεθνικών θεσμών, όχι για να λύνουν απλά διαφορές μεταξύ των κρατών, αλλά για να τα αντικαταστήσουν τελείως. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι τέτοιος υπερεθνικός σχηματισμός. Κορυφαία στιγμή για τη διείσδυση της δημοκρατίας στην Ένωση και την ανάδειξή της ως βασικής παραμέτρου της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτέλεσε η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος.

Κύριο αίτημα είναι πέρα από τον εκδημοκρατισμό της Ένωσης η αρμονική συνύπαρξη, με διαφορετικούς πάντως όρους, της δημοκρατίας στο επίπεδο τόσο της πολιτείας όσο και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Στα πλαίσια που ασκείται η δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, συμπεριλαμβάνονται οι αρχές της Δημοκρατικής Ισότητας και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.

Στα κείμενα των αρχών, τα οποία έχουν συνταχθεί, δεν εκχωρούνται νέα δικαιώματα στους πολίτες της Ένωσης, αλλά εγκαθιδρύονται οι αρχές που απορρέουν από το πνεύμα των συνθηκών. Οι εθνικές κυβερνήσεις που αποστέλλουν τους εκπροσώπους τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και στο Συμβούλιο των υπουργών είναι υπεύθυνες ενώπιον των εθνικών κοινοβουλίων τα οποία εκλέγονται από τους πολίτες της Ένωσης ενώ, οι πολίτες εκπροσωπούνται άμεσα στο επίπεδο της Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

 

Περί Συμμετοχικής Δημοκρατίας

 

Η Συμμετοχική Δημοκρατία θεσπίζει Κυβέρνηση μέσω σύμπραξης και διαλόγου. Δεν γίνεται διευθέτηση των συγκρούσεων κράτους-πολίτη μέσω προσταγών. Οι τρόποι συμμετοχής των πολιτών και οι διαδικασίες λήψης των αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να καθοριστούν με ακρίβεια και σαφήνεια με δημοκρατικές διαδικασίες.

Η συμμετοχική δημοκρατία πέραν από την συνεχή εκπαίδευση και διαφώτιση των πολιτών, απαιτεί για την διακυβέρνηση την χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών, τόσο για την άσκηση και διαχείριση της εξουσίας, όσο και για την πληρέστερη και ταχύτερη ενημέρωση της κυβέρνησης και των πολιτών, για να υπάρχει έτσι η δυνατότητα πλήρους συμμετοχής στην λήψη των αποφάσεων που αφορούν την κοινότητα, χωρίς το εμπόδιο του χρόνου και των αποστάσεων.

Η Συμμετοχική Δημοκρατία βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών και στη διευθέτηση των συγκρούσεων μέσω διαλόγου και συζήτησης. Η ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στα κοινά είναι η μόνη λύση για την ενίσχυση της παραπαίουσας δημοκρατίας. Τότε οι λήψεις συλλογικών αποφάσεων, εγγυώνται τη διαφάνεια, την υπεράσπιση του δημοσίου συμφέροντος, και συμβάλλουν στην επαναφορά της εμπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό σύστημα. 

 

ΑΡΧΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ 

Στα πλαίσια των Αρχών της Δημοκρατικής Ισότητας και της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, οι οποίες εφαρμόζονται από την Ευρωπαϊκή κοινότητα είναι οι αρχές της ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, της ΕΓΓΥΤΗΤΑΣ, της ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ και της ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ.

 

Αρχή της ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η Αρχή της Συμμετοχικής Δημοκρατίας είναι ένα από τα θεμέλια της λειτουργίας της Ένωσης, με κύρια καινοτομία το δικαίωμα της λαϊκής πρωτοβουλίας και η οποία εμφανίζεται για πρώτη φορά.  Πρόκειται για μια σημαντική καινοτομία που εισάγει την έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό και παρέχει στους πολίτες της Ένωσης τα μέσα για να εισακουστεί άμεσα η φωνή τους σε περίπτωση καταγγελίας «ευρωπαϊκού δημοκρατικού ελλείμματος».

Επιπροσθέτως, η Αρχή της Συμμετοχικής Δημοκρατίας προωθεί το δικαίωμα της λαϊκής πρωτοβουλίας, τη κοινωνική συνείδηση και τη κοινωνική σκέψη.

 

Αρχή της ΕΓΓΥΤΗΤΑΣ

Η έννοια της Συμμετοχικής Δημοκρατίας περιλαμβάνει επιπλέον την Αρχή της ΕΓΓΥΤΗΤΑΣ που πρεσβεύει ότι  «οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοικτά και εγγύτερα στους πολίτες».

Με  αυτή την αρχή γίνεται διευκρίνηση και για τον ρόλο, των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων, του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, των κοινωνικών εταίρων και των εκκλησιών

Επίσης, στην αρχή της Εγγύτητας περιλαμβάνονται άρθρα που αφορούν, τη διαφάνεια των εργασιών των θεσμικών οργάνων, το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα των οργάνων και οργανισμών της Ένωσης. Τέλος, ενσωματώνονται διατάξεις για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών.

Οι αρχές της Επικουρικότητας και της Αναλογικότητας διέπουν την άσκηση των αρμοδιοτήτων που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι η αρχή της επικουρικότητας έγινε για να εξασφαλισθεί ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πολίτη, ενώ η αρχή της αναλογικότητας υπάρχει για να περιορίσει και να οριοθετήσει τη δράση των οργάνων της Ένωσης, υπέρ των πολιτών.  Αυτές οι συγκεκριμένες αρχές βασίζονται στο σκεπτικό ότι για «κάθε αναφορά στο Σύνταγμα, εκκρεμεί μέχρι την υιοθέτηση μίας νέας αναθεωρητικής συνθήκης, που θα αντικαταστήσει το σχέδιο της συνταγματικής συνθήκης.»

Τέλος για να υπάρχει  όσο το δυνατόν ακόμα περισσότερη δημοκρατία στις διαδικασίες εφαρμογής των αποφάσεων της Ένωσης εφαρμόζεται το ειδικό πρωτόκολλο. Αυτό καθορίζει τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ένωση και προσαρτάται μαζί με τις υπόλοιπες αρχές, στη Συνθήκη Ε.Κ. και στη Συνθήκη του Άμστερνταμ για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προσαρμόζεται δε ανάλογα, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια και καλύτερη διαβίβαση πληροφοριών και εγγράφων των διαβουλεύσεων της Επιτροπής, οι οποίες ονομάζονται πράσινες - λευκές βίβλοι και ανακοινώσεις.

Επίσης, το συγκεκριμένο πρωτόκολλο, επιβάλλει στην Επιτροπή να διαβιβάζει άμεσα και ταυτόχρονα όλα τα «σχέδια ευρωπαϊκών νομοθετικών πράξεων στα εθνικά κοινοβούλια, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της Ευρώπης.»

Ρόλος της ΕΕ είναι να βοηθά τους Ευρωπαίους να ευημερούν μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Τα αρνητικά αποτελέσματα της  παγκοσμιοποίησης στην Ε.Ε. πρέπει να διευθετηθούν με τον καλύτερο τρόπο. Αυτό σημαίνει, πρώτα και πάνω από όλα, εξασφάλιση της απασχόλησης και της ανάπτυξης και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, με παράλληλη βελτίωση της κοινωνικής προστασίας.

Για την επίτευξη αυτών, των στόχων είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επενδύσει η ΕΕ στην υψηλή τεχνολογία και την επιστημονική έρευνα.

Κάποτε πιστεύαμε ότι η παγκοσμιοποίηση θα βοηθούσε τόσο τις πλούσιες όσο και τις φτωχές χώρες να επωφεληθούν από την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση.

Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί νικητές και ηττημένους.

Δεδομένου, ότι δεν υπάρχουν εσωτερικά σύνορα στην Ε.Ε, χρειάζονται κοινοί κανόνες για τα εξωτερικά μας σύνορα. Στο μέλλον, η ΕΕ θα δέχεται μεταναστευτικές πιέσεις από όλες  τις πλευρές και θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τη μεταναστευτική της πολιτική ώστε  να λάβει υπόψη της τη γήρανση του πληθυσμού και την έλλειψη εργατικού δυναμικού εντός των συνόρων της.

 

 

Η Δημοκρατία στην σύγχρονη Ελλάδα

 

Στην  Ελλάδα ισχύει η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Η εκλεγμένη από το λαό κυβέρνηση, παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι αιρετός, αν και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες.

Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το Κοινοβούλιο, την εκτελεστική η Κυβέρνηση. Η τελευταία πρέπει πάντοτε να απολαύει της εμπιστοσύνης του Κοινοβουλίου. Το Κοινοβούλιο έχει τη νομοθετική και την εκτελεστική (Πρωθυπουργός, κυβέρνηση) εξουσία και εκφράζει την λαϊκή βούληση.

Η σύγχρονη Δημοκρατία στην Ελλάδα, μετά τη μεταπολίτευση ασφαλώς και εμπεδώθηκε, ωρίμασε και εμβάθυνε. Πέρα από τις τυχόν δυσλειτουργίες και παθογένειές της Ελληνικής Δημοκρατίας, τις οποίες πρέπει να φροντίσουμε για την εξάλειψή τους, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και νέες μεγάλες προκλήσεις που συνυφαίνονται με τη σύνθετη πραγματικότητα της εποχής μας, όπως είναι η υποδοχή της σύγχρονης τεχνολογίας χωρίς εκπτώσεις στην ελευθερία και τη δημοκρατία, η εποικοδομητική συμμετοχή στην οικοδόμηση μιας δημοκρατικής Ευρώπης και τέλος η προοπτική εκδημοκρατισμού της διεθνούς κοινωνίας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας.

 

EΠΙΛΟΓΟΣ

 

Μέχρι τώρα έχουμε διαπιστώσει ότι οι πολιτικοί, αφού εκλεγούν, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να διαιωνίζουν την παραμονή τους στην εξουσία αμφισβητώντας τους σημερινούς θεσμούς.  Πρέπει να επινοηθούν νέες μορφές δημοκρατίας, που θα εμπνέονται όσο το δυνατό περισσότερο από την άμεση δημοκρατία, με βασικό στόχο την ανάγκη επανάκτησης της πολιτικής εξουσίας από μέρους του κοινωνικού συνόλου το όποιο θα ασκήσει κριτικό αλλά συγχρόνως και αυτοκριτικό πνεύμα.

Ο Barber αναφέρει ότι: «Δημοκρατία είναι ένα καθεστώς, που οι πολίτες γνώστες της συμμετοχής σε δημόσιες υποθέσεις και είναι εκπαιδευμένοι στην τέχνη της κοινωνικής επικοινωνίας και ικανοί να ξεχωρίζουν τις προϋποθέσεις του ομαδικού από τον ατομικό τρόπο σκέψης, το «Εμείς» από το «Εγώ».

Είναι λοιπόν ανώφελο να μιλάμε για δημοκρατικές διαθέσεις της σύγχρονης παγκόσμιας κοινωνίας, όταν το κυρίαρχο πάθος δεν είναι για την ελευθερία αλλά για την κατανάλωση. Eίναι αναγκαίο να στοιχειοθετηθούν αξίες οικουμενικής ισχύος όπως είναι, η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και η ΙΣΟΤΗΤΑ.

«Η πραγματική δημοκρατία προϋποθέτει», έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης «μια αυτοσαρκαστική κοινωνία, που να επιζητεί πραγματικά την αυτονομία της αλλά και να είναι πρόθυμη να αναλάβει και όλες τις ευθύνες, που απορρέουν από αυτή.»

Στην θεωρία του, ο Kορνήλιος Kαστοριάδης επίσης υποστηρίζει την ανάγκη για αυτονομία και αυτοθέσμιση της κοινωνίας έτσι ώστε, «η πολιτική δραστηριότητα δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός αλλά να βρίσκεται στο κέντρο κάθε προγράμματος μετασχηματισμού της κοινωνίας και πρέπει να ασκείται από άτομα τα οποία προσφεύγουν σε αξίες που υπερβαίνουν την ατομική συνθήκη, όπως η κουλτούρα, η παράδοση, η τέχνη, η φύση, η θρησκεία».  

Πιστεύω ότι αν οι πολίτες δεν αναπτύξουν συλλογικές δράσεις και δεν απαιτήσουν ενεργό συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, δεν πρόκειται ποτέ να βιώσουν μια γνήσια δημοκρατία. Για να συμμετέχει όμως, ενεργά και συνειδητά ο πολίτης, σε δημοψηφίσματα και λαϊκά νομοθετήματα και να έχει αξία η συμμετοχή του θα πρέπει να αποκτήσει κοινωνική συνείδηση και κοινωνική σκέψη.

Συνεπώς, δημοκρατία δεν μπορούμε να έχουμε σε μία χώρα, παρά μόνον εφόσον ο πολίτης είναι σε θέση να ελέγχει την εξουσία με απλές και  βραχυχρόνιες διοικητικές διαδικασίες.

Τέλος, σε θεσμικό επίπεδο η λειτουργία της συμμετοχικής δημοκρατίας, με τους όρους και τις δυνατότητες του σήμερα, φαίνεται να είναι μια προσπάθεια  η οποία ωριμάζοντας πολιτικά, με αγώνες οι οποίοι στοχεύουν στην εκπαίδευση, συμμετοχή και αυτοργάνωση του πολίτη, ώστε να εξελιχθεί η ατελής αντιπροσωπευτική δημοκρατία, σε ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.-

 

 

ΑΡΒΑΝΙΤΗ - ΠΡΕΒΕΖΑΝΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ